OBJAŚNIENIE (listopad 2010)

Okres fantastyczny twórczości malarskiej, od 1968 roku, kiedy to zaczął malować, aż po pierwszą połowę lat 80-tych, był w życiu Beksińskiego najbardziej płodny. On sam był wtedy człowiekiem w pełni sił fizycznych i, jak mi to wyznał, był zdolny namalować nawet i czterdzieści obrazów rocznie. W miarę posuwającego się wieku ilość ta malała, tak iż od początku lat 80-tych malował ich około 25, a na koniec życia po około 20 w roku.

Łączyło się to z ubytkiem sił, lecz również z kwestią poszukiwań formalnych. W okresie fantastycznym te poszukiwania mniej absorbowały Mistrza. Najważniejsza była wówczas dla niego atmosfera, którą chciał stworzyć w każdym obrazie oraz żart, persyflaż czy malarska aluzja, którymi ozdabiał prawie każdy z nich w tamtych czasach. To wszystko wyrażał rekwizytami oraz kolorami, do których się uciekał. Gdy w połowie lat 80-tych pożegnał się z fantastycznymi pejzażami, sprawy czystej formy zaczęły dla niego nabierać coraz większej wagi. A tu, jak sam twierdził, poszukiwania były trudniejsze, dłuższe i bardziej absorbujące. Stąd też, począwszy od początku lat 80-tych, i mniejsza ilość obrazów namalowanych corocznie.

Do dzisiejszego dnia przedstawiłem ponad sto obrazów z okresu fantastycznego, bo tyle udało mi się sfotografować jeszcze za życia Beksińskiego. Kazałem wówczas memu fotografowi jeździć po Polsce pod wskazane przez Beksińskiego adresy nabywców i robić duże, kolorowe slajdy (ektachromy) każdego obrazu.

Co do prac, do których nie mogłem dotrzeć, by kazać je sfotografować, bo były już zagranicą (Beksiński miał w latach siedemdziesiątych, zanim go poznałem, trzy wystawy w Niemczech, na których sprzedał około setki obrazów) lub u nabywców polskich, ale nie znanych Beksińskiemu (bo sprzedawał on jednocześnie przez państwową firmę DESA lub poprzez galerie warszawskie), pożyczyłem od niego wszystkie jego negatywy czarno-białe (bo po skończonym malowaniu danego obrazu zawsze go fotografował, niestety nie w kolorze a w czerno-bieli) i kazałem sobie zrobić dobre odbitki.

Z tymi odbitkami, chyba w 1986 lub 87 roku, siadłem pewnego wieczoru przed Mistrzem i po kolei zacząłem pokazywać mu każdą z nich prosząc o określenie rozmiarów, farby (olej czy akryl) oraz choćby przybliżonej daty powstania obrazu, który przedstawiało dane zdjęcie. Prócz tego pytałem o wskazanie, o ile sobie przypomina, komu sprzedał, jakie były barwy obrazu i jakie skojarzenia, wspomnienia i anegdoty łączą mu się z każdym z nich. Wszystko to w miarę jego komentarzy notowałem ołówkiem na odwrotnej stronie każdego zdjęcia. Beksiński często wahał się co do dokładnej daty powstania takiego czy innego obrazu, natomiast rozmiary pamiętał doskonale, tak jak i pamiętał tonacje kolorowe każdej pracy.

Dziś częścią obrazów z okresu fantastycznego, sfotografowanych w czerni i bieli, chciałbym uzupełnić Salę 10-tą. Jest ich nowych ponad sto dwadzieścia. Ułożyłem je tak, jak uprzednio ułożyłem reprodukcje kolorowe, to znaczy najpierw głowy, potem postacie, krajobrazy, ukrzyżowania i wreszcie zwierzęta. Wewnątrz każdej kategorii zachowałem porządek chronologiczny, o ile Beksiński był w stanie podać mi choćby przybliżone daty powstania każdego obrazu.

Dodam wreszcie, że pozostało wiele innych prac z okresu fantastycznego, których posiadam czarno-białe zdjęcia, ale ich na razie nie publikuję, czy to dlatego że mniej je lubię, czy też dlatego że sam Beksiński określał je w naszych rozmowach jako mniej udane. Kiedyś może opublikuję je wszystkie.

(listopad 2010)